નવી દિલ્હી, 1 નવેમ્બર (હિ.સ) : પ્રખ્યાત સાહિત્યકાર પ્રો. રામદર્શ મિશ્રાનું શુક્રવારે રાત્રે અવસાન થયું. તેમણે દિલ્હીના દ્વારકા સ્થિત તેમના નિવાસસ્થાને અંતિમ શ્વાસ લીધા. તેમના અંતિમ સંસ્કાર આજે સવારે 11:00 વાગ્યે પાલમના મંગલાપુરી સ્મશાનગૃહમાં કરવામાં આવશે. તેમના પરિવારના સભ્યોએ જણાવ્યું કે પ્રો. રામદર્શ મિશ્રાએ તેમની શતાબ્દી યાત્રા પૂર્ણ કરી છે અને શાશ્વત યાત્રા માટે પ્રયાણ કર્યું છે.

રામદર્શ મિશ્રાને 2025 માં સાહિત્ય અને શિક્ષણ ક્ષેત્રે ભારતના ચોથા સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર પદ્મશ્રીથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. તેમને 2021 માં તેમના કાવ્યસંગ્રહ મૈં તો યહાં હૂં માટે સરસ્વતી સન્માન મળ્યું હતું. 2015 માં, તેમને તેમના કાવ્યસંગ્રહ અગ્નિ કી હંસી માટે સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કારથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા.

શિક્ષણ

રામદર્શ મિશ્રાનો જન્મ 15 ઓગસ્ટ,1924ના રોજ ગોરખપુરના ડુમરી ગામમાં થયો હતો. તેમણે પોતાનું પ્રારંભિક શિક્ષણ ગામની પ્રાથમિક-મધ્યમ શાળામાં મેળવ્યું હતું. હિન્દી અને ઉર્દૂ સાથે મધ્યમ શાળા પૂર્ણ કર્યા પછી, તેઓ વિશેષ લાયકાત માટે અભ્યાસ કરવા માટે દસ માઇલ દૂર ધારસી ગામમાં ગયા. પંડિત રામગોપાલ શુક્લાએ ત્યાં શિક્ષણ આપ્યું, અને વિશેષ લાયકાત પાસ કર્યા પછી, મિશ્રાએ બરહજમાંથી વિશારદ અને સાહિત્ય રત્ન પરીક્ષાઓ પાસ કરી. ત્યારબાદ તેમણે અંગ્રેજીનો પણ અભ્યાસ કર્યો, અને 1947માં, તેઓ મેટ્રિક માટે વારાણસી આવ્યા અને બનારસ હિન્દુ યુનિવર્સિટીમાં પ્રવેશ મેળવ્યો. ત્યાં તેમણે મધ્યવર્તી, બીએ, એમએ અને પીએચડી સંશોધન પૂર્ણ કર્યું.

અધ્યાપન

1956માં, તેમણે ગુજરાતની ઘણી કોલેજોમાં અધ્યાપન કર્યું, જેમાં એમએસ યુનિવર્સિટી, બરોડા, સેન્ટ ઝેવિયર્સ કોલેજ (અમદાવાદ) અને એસ.બી. જ્યોર્જ કોલેજ (નવસારી)નો સમાવેશ થાય છે. 1964માં, તેઓ દિલ્હી યુનિવર્સિટીમાં જોડાયા અને દિલ્હીના કાયમી નિવાસી બન્યા.

લેખન

રામદર્શ મિશ્રાની કાવ્યાત્મક સફર લાંબી રહી છે. તેમનો પહેલો કાવ્યસંગ્રહ, પથ કે ગીત, 1951 માં પ્રકાશિત થયો હતો, પરંતુ તેમણે 1940 ની આસપાસ કવિતા લખવાનું શરૂ કર્યું હતું. તેમની પહેલી પ્રકાશિત કવિતા ચંદ્ર છે.

પ્રકાશિત કૃતિઓ: ગીતો ઓફ ધ પાથ, રંગહીન અને નામહીન પત્રો, સૂર્ય બેક્ડ, ખભા પર સૂર્ય, દિવસ નદી બની ગયો છે, મારા પ્રિય ગીતો, લોકો બજારમાં ગયા છે, શોભાયાત્રા ક્યાં જઈ રહી છે?

રામદર્શ મિશ્રાની પ્રતિનિધિ કવિતાઓ: આગ બોલતી નથી, શબ્દોનો સેતુ, વરસાદમાં ભીંજાયેલા બાળકો, હોઠ પર હાસ્ય, આંખો ભીની છે (ગઝલ સંગ્રહ), મેં આ ઘર ધીમે ધીમે બનાવ્યું છે (ગઝલ સંગ્રહ), પાણીની દિવાલો, પાણી તૂટતું, સુકાઈ રહેલું તળાવ, મારા લોકો, રાત્રિ યાત્રા, આકાશની છત, આદિમ રાગ, દરવાજા વિનાનું ઘર, બીજું ઘર, થાકેલી સવાર, વીસ વર્ષ, પરિવાર, ભાસ્કરનું બાળપણ, આ પણ બાળપણ હતું, એક કલાકાર હતો, ખાલી ઘર, તે એક, દૈનિક દિનચર્યા, સર્પદંશ, વસંતનો એક દિવસ.

વાર્તાઓ- એકાસઠ વાર્તાઓ, મારી પ્રિય વાર્તાઓ, મારા માટે, ભૂતકાળનું ઝેર, પ્રખ્યાત વાર્તાઓ, શ્રેષ્ઠ પ્રાદેશિક વાર્તાઓ, આજનો દિવસ પણ, સળંગ એક વાર્તા, તમે ફરી ક્યારે આવશો?, એકલું ઘર, વિદૂષક, દિવસ સાથે, મારી વાર્તા યાત્રા, વારસો, આ વખતે હોળીમાં, પસંદ કરેલી વાર્તાઓ, સંગ્રહિત વાર્તાઓ, લોકપ્રિય વાર્તાઓ, 21 વાર્તાઓ, નેતાનું ચાદર, તૂટેલા સપના, છેલ્લો પત્ર, બાળપણની કેટલીક યાદો (બાળસાહિત્ય), આ વખતે હોળીમાં, જીવન પાછું આવ્યું હતું, એક રખડતી મુલાકાત, સપનાઓથી ભરેલા દિવસો, શાપિત દુનિયા, તે એકલી, કેટલો સમય થયો છે, બાવળ અને કેક્ટસ, ઘર અને આસપાસનો વિસ્તાર, નાના આનંદ, નવા ક્રોસરોડ્સ, હું મારા દેશમાં પાછો ફર્યો છું.

હિન્દુસ્થાન સમાચાર/ધીરેન્દ્ર યાદવ/સંજીવ પાશ

હિન્દુસ્થાન સમાચાર / હર્ષ શાહ