નવી દિલ્હી, 21 નવેમ્બર (હિ.સ.). રાષ્ટ્રીય વૈજ્ઞાનિકોએ એક અનોખી લવચીક સામગ્રી વિકસાવી છે જે હૃદયના ધબકારા, શ્વાસ, આંગળીઓની ગતિવિધિઓ અથવા ચાલવા જેવી સામાન્ય શરીરની ગતિવિધિઓથી આપમેળે વીજળી ઉત્પન્ન કરી શકે છે. આ સિદ્ધિ બેંગલુરુ સ્થિત સેન્ટર ફોર નેનો એન્ડ સોફ્ટ મેટર સાયન્સ (સીઈએનએસ) ના વૈજ્ઞાનિકોને પ્રાપ્ત થઈ છે, જે વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી મંત્રાલયની સ્વાયત્ત સંસ્થા છે. વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, વૈજ્ઞાનિકોએ ટંગસ્ટન ટ્રાયઓક્સાઇડ નામના ખાસ નેનોપાર્ટિકલ્સને પીવીડીએફ નામના લવચીક પ્લાસ્ટિક સામગ્રી સાથે જોડીને એક નવી સંયુક્ત સામગ્રી બનાવી છે, જે દબાણ અને ખેંચાણને વીજળીમાં રૂપાંતરિત કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. સંશોધન ટીમે આ નેનોપાર્ટિકલ્સને ચાર અલગ અલગ આકારોમાં તૈયાર કર્યા અને તેનું પરીક્ષણ કર્યું. ફૂલ આકારના કણો સૌથી અસરકારક હોવાનું જણાયું. તેમની સપાટી પર વધુ વિદ્યુત ચાર્જ છે, જેના કારણે તેઓ પ્લાસ્ટિકમાં વધુ સારી રીતે આત્મસાત થાય છે અને વધુ વીજળી ઉત્પન્ન કરે છે.

સંશોધકોએ માત્ર સામગ્રી બનાવી જ નહીં, પરંતુ પ્લાસ્ટિકમાં સૌથી વધુ ઉર્જા ઉત્પન્ન કરવા માટે નેનોપાર્ટિકલ્સની શ્રેષ્ઠ માત્રા પણ નક્કી કરી. ત્યારબાદ ટીમે તેનો ઉપયોગ નાના, સ્વ-સંચાલિત ઉપકરણો બનાવવા માટે કર્યો અને સફળતાપૂર્વક તેનું પરીક્ષણ કર્યું. આ ઉપકરણો સહેજ પણ હલનચલન સાથે સ્પષ્ટ અને સ્થિર વિદ્યુત સંકેતો ઉત્પન્ન કરે છે, જેમ કે આંગળી વાળવી અથવા ટેબલ પર હળવેથી ટેપ કરવું. આ સંશોધન આંતરરાષ્ટ્રીય જર્નલ એસીએસ એપ્લાઇડ ઇલેક્ટ્રોનિક મટિરિયલ્સમાં પ્રકાશિત થયું છે. વૈજ્ઞાનિકો કહે છે કે, આ ટેકનોલોજી વાસ્તવિક જીવનના ઘણા ક્ષેત્રોમાં નોંધપાત્ર ફરક લાવી શકે છે. ખાસ કરીને આરોગ્યસંભાળ ક્ષેત્રમાં, જ્યાં દર્દીના હૃદયના ધબકારા, શ્વાસ, નાડી અને હલનચલનનું સતત નિરીક્ષણ મહત્વપૂર્ણ છે, આ ટેકનોલોજી કોઈપણ બાહ્ય શક્તિ સ્ત્રોત વિના આ કાર્ય કરી શકે છે.

નવી સામગ્રીનો ઉપયોગ સ્માર્ટ કપડાં, ફિટનેસ બેન્ડ, મોશન સેન્સર અને તબીબી ઉપકરણોમાં થઈ શકે છે. આનાથી પહેરી શકાય તેવા ઉપકરણોનું કદ અને વજન ઘટશે, બેટરી બદલવાની જરૂરિયાત દૂર થશે અને સતત કામગીરી સુનિશ્ચિત થશે. વધુમાં, આ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ ભવિષ્યના સ્માર્ટ કપડાં અને ઉપકરણોમાં પણ થઈ શકે છે જે ઊર્જા બચત અને ગતિથી ઊર્જા ઉત્પન્ન કરે છે.

હિન્દુસ્થાન સમાચાર / પ્રશાંત શેખર / પવન કુમાર

હિન્દુસ્થાન સમાચાર / ડો.હિતેશ એન.વ્યાસ