નવી દિલ્હી, 2 ઑગસ્ટ (હિ.સ.) : પાકિસ્તાનમાંથી બલુચિસ્તાનની આઝાદીની લડત ચલાવી રહેલા બલુચિસ્તાન મુક્તિ આંદોલનએ આઝાદી મળ્યા પછી એક સ્વતંત્ર દેશ તરીકે પોતાના સ્વરૂપ, શાસન વ્યવસ્થા અને સામાજિક વ્યવસ્થાની સંપૂર્ણ યોજના તૈયાર કરી લીધી છે અને વૈશ્વિક શક્તિઓને સંદેશો આપ્યો છે કે તેઓ બલુચિસ્તાનના સંસાધનો વહેંચવા માટે પાકિસ્તાનનો માર્ગ અપનાવશે નહીં.

યૂનાઈટેડ નેશન્સના શરણાર્થી તરીકે થોડા સમયથી ભારતમાં રહેલા ફ્રી બલુચિસ્તાન મૂવમેન્ટના કાર્યકર મીર યાર બલોચે 'હિન્દુસ્થાન સમાચાર' સાથેની મુલાકાતમાં સ્વતંત્ર બલોચિસ્તાનની સ્વતંત્રતાનું ઘોષણાપત્ર અને બંધારણનો ખાકો પણ શેર કર્યો. તેમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે બલોચિસ્તાન એક ધાર્મિક સહિષ્ણુ (સેક્યુલર) દેશ હશે, જેમાં ધર્મના આધાર પર કોઈ ભેદભાવ નહીં કરવામાં આવે અને દરેક નાગરિકને કોઈપણ ધર્મ માની જવાની સંપૂર્ણ છૂટ હશે. તમામ નાગરિકોને સમાન અધિકારો મળશે. દસ્તાવેજમાં જણાવાયું છે કે, દેશની શાસન પદ્ધતિ લોકશાહી આધારે ચાલશે અને બલુચિસ્તાનની રાષ્ટ્રીય સેના માત્ર દેશની સરહદોની રક્ષા માટે જવાબદાર રહેશે. સેનામાં ફરજ બજાવતા કોઈ પણ અધિકારી કે સૈનિક માટે કોઈપણ પ્રકારની વ્યાવસાયિક પ્રવૃત્તિમાં સામેલ થવું પ્રતિબંધિત રહેશે.

મિડલ ઈસ્ટ મીડિયા રિસર્ચ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ (મેમરી)માં બલોચિસ્તાન સ્ટડીઝ પ્રોજેક્ટના સલાહકાર મીર યાર બલોચના જણાવ્યા મુજબ, બલુચિસ્તાનનું સપનું હકીકતથી બહુ દૂર નથી. બલુચિસ્તાન લિબરેશન ચાર્ટરમાં જે સ્વતંત્ર બલુચિસ્તાનનો નક્શો રજૂ કરવામાં આવ્યો છે, તેમાં ઈરાનનો અડધો ભાગ અને અફગાનિસ્તાનનો થોડો દક્ષિણ ભાગ પણ સમાવિષ્ટ છે. આ અંગે પૂછવામાં આવતા મીર યાર બલોચે રસપ્રદ માહિતી આપી. તેમણે જણાવ્યું કે, ઈરાનની અંદર પણ બલોચિસ્તાનની આઝાદીને લઈને ઝાહેદાનના બલોચ મૌલવી અબ્દુલ હમીદની આગેવાનીમાં આંદોલન ચાલી રહ્યું છે, જો કે ત્યાં આ આંદોલન અને વિરોધ શાંતિપૂર્ણ છે. તેમણે કહ્યું કે, ઈરાનના બલોચોમાં અગાઉ ધર્મપ્રતિ મોટી લગાવ હતો, પરંતુ હવે તેમાં રાષ્ટ્રવાદી વિચારો ઝડપથી ઘાટ ઊતરી રહ્યા છે.

ઈરાનની વસ્તી વિતરણની ચર્ચા કરતા મીર યાર બલોચે જણાવ્યું હતું કે, ઈરાનની અંદર 50 ટકા જેટલી વસ્તી ગૈર-ફારસી છે. ઈરાનમાં બલોચો સિવાય કુર્દ, અલ-અહવાઝ, લુર, તુર્મેન અને અઝેરી સમુદાય ગૈર-ફારસી છે અને તેઓ ફારસી સમુદાયના સર્વોચ્ચ નેતા અલી ખામનેઈના નેતૃત્વનો વિરોધ કરે છે. મીર યાર બલોચના જણાવ્યા પ્રમાણે ઈરાનના અધિકાર હેઠળનું બલુચિસ્તાનનું વિસ્તૃત ક્ષેત્ર બંદર અબ્બાસ અને હોર્મુઝની ખાડી સુધી ફેલાયેલું છે. જો આ વિસ્તારને ઈરાનથી મુક્ત કરાવવામાં આવે, તો ફારસની ખાડી પર ચીની હુમલાના ખતરા થકી મુક્તિ મળી શકે. વૈશ્વિક શક્તિઓને ખતરો જણાય છે કે, ઈરાનમાં સત્તા પરિવર્તન બાદ ગૃહયુદ્ધ ફાટી નીકળે, પરંતુ બલોચોની યોજના પ્રમાણે પગલાં લેવામાં આવે તો આ બધું શાંતિપૂર્ણ રીતે થઈ શકે છે.

આ યોજનાનો ખુલાસો કરતા મીર યાર બલોચે જણાવ્યું કે, જો ઈરાનમાં ખામનેઈને સત્તાથી દૂર કર્યા પછી બલોચિસ્તાનને મુક્ત કરવામાં આવે અને કુર્દ, અલ-અહવાઝ, લુર, તુર્મેન અને અઝેરી સમુદાયોને તેમના અસર વિસ્તારમાં શાસન સોંપી દેવામાં આવે, તો ઈરાનમાં ગૃહયુદ્ધ થવાની શંકા નાબૂદ થઈ શકે છે. ત્યારબાદ તેહેરાનમાં એક સંયુક્ત સરકાર રચાઈ શકે છે. ઈરાનમાં બલુચિસ્તાનના વિસ્તારમાં મુખ્ય નગરો ઝાહેદાન, બામ, ઝિરોફ્ત, ઈરાનશહેર, મીનાબ અને ચાબહાર છે, જ્યાં ભારત સરકાર એક બંદર અને અન્ય વિકાસ યોજનાઓ માટે ઈરાન સાથે મળીને કાર્યરત છે.

અફગાનિસ્તાન સાથે બલુચિસ્તાનના વિસ્તારોને લઈને સંભવિત વિવાદ અંગે પૂછવામાં આવતા મીર યાર બલોચે જણાવ્યું કે, દક્ષિણ અફગાનિસ્તાનના હેલમંદ, નિમરોઝ, ફરાહ અને કંધારના દક્ષિણના રેતીલા વિસ્તારો બલોચ બહુલ છે, જ્યારે બલુચિસ્તાનમાં ચમન, કિલ્લા અબ્દુલ્લા, કિલ્લા સૈફુલ્લાહ, કુચલા અને ઝોબ વિસ્તારમાં પશ્તૂન બહુલ છે. તેમણે જણાવ્યું કે અફગાનિસ્તાનમાં શાસન કરતી તાલિબાન સાથે આ અંગે સહમતિ છે કે આ વિસ્તારોની આપસી અદલા-બદલી કરી લેવામાં આવશે. આમાં ક્યાંય કોઈ મતભેદ કે વિવાદ નથી, કારણ કે પશ્તૂન અને બલોચ બંને અંગ્રેજોએ ઘીંચેલી ડ્યુરંડ રેખા (સીમા)ને માનતા નથી.

પાકિસ્તાનની અંદર બલુચિસ્તાનના વિસ્તાર અંગે રહેલી ધારણાઓને દુરસ્ત કરતા મીર યાર બલોચે જણાવ્યું હતું કે, સામાન્ય રીતે બલુચિસ્તાનને પાકિસ્તાનના કુલ ભૂભાગનો 44 ટકા ભાગ માનવામાં આવે છે, પરંતુ પંજાબ પ્રાંતના ડેરાગાઝી ખાન, રાજનપુર અને તૌંસા જિલ્લાઓ બલોચ બહુલ છે અને અમે તેમને બલુચિસ્તાનનો ભાગ માનીએ છીએ. આ ઉપરાંત સિંધમાં કરાચીનો અડધો ભાગ, જેને માઈ કલાચી કહે છે, અને લિયારી પણ બલોચ બહુલ છે. આ રીતે જુઓ તો પાકિસ્તાનના લગભગ 64 ટકા વિસ્તારમાં બલોચિસ્તાન ફેલાયેલું છે.

બલુચિસ્તાન પર હાલના શાસન અંગે મીર યાર બલોચે જણાવ્યું કે, બલોચોના વિદ્રોહ પછી પાકિસ્તાની અધિકારીઓ અહીં લગભગ નિષ્ક્રિય બની ગયા છે. ચીનનું શાસનમાં ઘણું મોટા પ્રમાણમાં દખલ છે. કરાચીથી લઈને ગ્વાદર બંદર સુધીના માર્ગો પર લાગેલા સૂચનાફલકો ઉર્દૂ ઉપરાંત ચીની ભાષા (મંદારિન)માં છે. ચીની ગુપ્તચર એજન્સીઓ પાકિસ્તાની લોકોને આગળ રાખીને શાસન નિયંત્રિત કરી રહી છે. તેમણે કહ્યું કે ચીનનો બલુચિસ્તાનમાં દખલ અને રસ ગ્વાદર બંદર દ્વારા તેલ પુરવઠાના સરળ માર્ગ સાથે જોડાયેલો છે, તેમજ ખનિજ સંપત્તિઓ સાથે પણ છે. બલુચિસ્તાનને ‘મ્યુઝિયમ ઓફ મિનરલ્સ’ કહેવામાં આવે છે, જ્યાં તેલ અને કુદરતી વાયુ ઉપરાંત 60 લાખ ટન સોનું તેમજ મોટી માત્રામાં લિથિયમ, યુરેનિયમ, તાંબું, મેગ્નેશિયમ જેવા કિંમતી ખનિજો ઉપલબ્ધ છે. બલુચિસ્તાનમાંથી દરરોજ 33.4 કરોડ ઘનફૂટ ગેસ નીકળી રહી છે, જેના દ્વારા પાકિસ્તાનને આશરે 42 અબજ રૂપિયા આવક મળે છે.

બલુચિસ્તાનની આઝાદીની લડત અંગે વાત કરતાં તેમણે જણાવ્યું કે, હાલમાં પાકિસ્તાની શાસન હેઠળ સેના અને લેબી એટલે કે રેવન્યુ વિભાગના કર્મચારીઓમાં જ માત્ર કેટલાક ભાગમાં પંજાબી અથવા અન્ય પ્રાંતોના લોકો છે. બલોચોની સશસ્ત્ર સંગઠન બલોચ લિબરેશન આર્મી (બીએલએ)એ ઘણાં વિસ્તારો પર પોતાનો કબજો સ્થાપી લીધો છે. પાકિસ્તાની સેના મોર્ચા છોડી રહી છે અને તેનો મનોબળ તૂટી ગયો છે. બીએલએ ના દર પર જીવન જીવી રહેલા સૈનિકો અને લેબી કર્મચારીઓમાં અત્યાર સુધી 800 જેટલાં સૈનિકોએ બીએલએ સામે સમર્પણ કર્યું છે. પોલીસ અને સ્થાનિક શાસનતંત્રમાં પણ બલોચોનો દબદબો છે અને તેઓ પણ પરોક્ષ રીતે આંદોલનકારીઓની સાથે છે. બીએલએ પણ માત્ર એ જ લોકોને નિશાન બનાવી રહી છે જે બલોચ વિરોધી પ્રવૃત્તિઓમાં સામેલ હોય છે.

બલુચિસ્તાનમાં હિન્દુઓ અને અન્ય ગૈર-મુસ્લિમ સમુદાય સાથે વર્તન અંગે વાત કરતાં મીર યાર બલોચે જણાવ્યું કે, બલુચિસ્તાન સદીઓથી હિંગલાજ ભાવાની ભૂમિ રહી છે અને આજે પણ બલોચી સમુદાય પોતાને માતા હિંગલાજની સંતાન માને છે. તેમણે કહ્યું, અમે માતા હિંગલાજના મંદિરે 'નાની મંદિર' કહીએ છીએ. ત્યાં કોઈના ધર્મ કે જાતિ અંગે પૂછવામાં આવતું નથી. દરેક જણ માતાના દર્શન અને મન્નતો માટે જાય છે અને માતા સૌની મન્નતો પૂરી કરે છે. લોકો સંતાન, સુખ અને સમૃદ્ધિ પામે છે. તેમણે કહ્યું, બલુચિસ્તાનમાં અમે હિન્દુઓના રક્ષક છીએ. જો કોઈ હિન્દુને નુકસાન થાય તો અમે તેની બમણી પરત લઈએ છીએ. બીએલએ એ ખુલ્લેઆમ ઘોષણા કરી છે કે, જે કોઈ હિન્દુને નિશાન બનાવશે તે બલોચોનો દુશ્મન ગણાશે. તેમણે કહ્યું કે માત્ર હિંગલાજ મંદિર જ નહીં, બલુચિસ્તાનમાં આવેલા 50થી વધુ મંદિરોની રક્ષા અને દેખરેખ અમારી જવાબદારી છે.

ભારત તરફથી બલોચ આંદોલનકારીઓની અપેક્ષા અને બલુચિસ્તાનના મુક્તિ સંઘર્ષને આંતરરાષ્ટ્રીય સમર્થન ના મુદ્દા પર ચર્ચા કરતાં મીર યાર બલોચ કહે છે કે આ આંદોલનને ભારત સહિત કોઈ પણ બહારના દેશથી સહાયતા મળી રહી નથી. આખો સંઘર્ષ બલોચોએ પોતાની શક્તિના આધાર પર ચલાવ્યો છે. આ આંદોલનની વ્યૂહાત્મક મહત્તા અંગે તેમણે જણાવ્યું કે, જો એક સંપૂર્ણ સ્વતંત્ર અને સાર્વભૌમ બલુચિસ્તાન અસ્તિત્વમાં આવે છે તો સૌથી મોટી બાબત એ હશે કે ચીનનો અરબી સમુદ્ર અથવા હોર્મુઝની ખાડી સાથેનો સંપર્ક સંપૂર્ણપણે તૂટી જશે, એટલે કે ચીનના તેલ પુરવઠાની શૃંખલા તૂટી જશે. ઈરાનમાં થનારા પરિવર્તન પછી ઇઝરાયલને પણ રાહત મળશે. પાકિસ્તાનને તેના ભૂભાગના નુકસાન સાથે સાથે આવકના સ્ત્રોતો પણ ખોઈ બેઠો થશે. એક પ્રશ્નના જવાબમાં તેમણે કહ્યું કે, બલોચોનો યહૂદીઓ સાથે કોઈ દ્વેષ નથી. અમારા ઇઝરાયલીઓ સાથે સારા સંબંધ છે.

અમેરિકાના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ દ્વારા પાકિસ્તાન સાથે તેલ ઉત્ખનન અને બજાર સંબંધિત કરાર અંગે પુછવામાં આવતા મીર યાર બલોચે તેમના સંગઠનના નેતા હિરબીયેર મરીના તાજેતરના નિવેદનનો ઉલ્લેખ કર્યો, જેમાં તેમણે અમેરિકન રાષ્ટ્રપતિને સ્પષ્ટ શબ્દોમાં ચેતવણી આપી હતી કે, પાકિસ્તાની સૈન્ય નેતૃત્વે તેમને ભ્રમિત કર્યું છે. જે તેલ, કુદરતી વાયુ, તાંબું, લિથિયમ, યુરેનિયમ અને દુર્લભ ખનિજોને લઈ કરાર થવાનો છે, તે પાકિસ્તાનના નહીં પરંતુ બલુચિસ્તાન રિપબ્લિકના છે, જે ઐતિહાસિક રીતે એક સ્વતંત્ર રાષ્ટ્ર રહ્યું છે અને હાલમાં પાકિસ્તાનના ગેરકાયદેસર કબજામાં છે. તેમણે જણાવ્યું કે અમેરિકા દ્વારા આવા કોઈપણ કરાર દ્વારા પાકિસ્તાનની કટ્ટરપંથી સેના, અલ-કાયદા અને અફગાનિસ્તાનમાં હજારો અમેરિકન સૈનિકોના મૃત્યુ માટે જવાબદાર વિવિધ છદ્મ સંગઠનોને પોષણ આપવા માટે પ્રસિદ્ધ અને ખોટી ઈરાદાવાળી આઈએસઆઈ ને અબજ ડોલરના ખનિજ ભંડારના શોષણની મંજૂરી આપવી એ એક ગંભીર વ્યૂહાત્મક ભૂલ હશે.

ફ્રી બલુચિસ્તાન મૂવમેન્ટના નેતાએ અમેરિકન રાષ્ટ્રપતિને એક્સ (પૂર્વે ટ્વીટર) પર પોસ્ટ કરીને ચેતવણી આપી હતી કે આ કરાર આઈએસઆઈ ને વૈશ્વિક આતંકવાદી નેટવર્ક વિસ્તૃત કરવાની આર્થિક શક્તિ આપશે અને તેનો ઉપયોગ ભારત-વિરોધી અને ઇઝરાયલ-વિરોધી જિહાદી જૂથોને મજબૂત કરવામાં થશે, જેના કારણે દક્ષિણ એશિયા અને સમગ્ર આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યવસ્થા વધુ અસ્થીર બની જશે.

હિરબીયેર મરીએ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં જણાવ્યું કે, પાકિસ્તાન દ્વારા બલુચિસ્તાનનો શોષણ રોકવો માત્ર બલોચો માટે ન્યાયનો મુદ્દો નથી, પણ વૈશ્વિક સુરક્ષાનો પણ મુદ્દો છે. આમાં કોઈ શંકા નથી. બલુચિસ્તાન વેચાતું નથી. બલોચોની સ્પષ્ટ સંમતિ વિના અમે પાકિસ્તાન, ચીન કે કોઈ પણ વિદેશી શક્તિને અમારા ભૂમિ કે સંસાધનોના શોષણની મંજૂરી નથી આપતા. તેમણે કહ્યું, અમારી સાર્વભૌમતા પર કોઈ પણ રીતે સંજ્યોતો થઈ શકતા નથી અને યોગ્ય માલિકીની માન્યતા અને આઝાદી માટે અમારો સંઘર્ષ ગૌરવ અને દ્રઢતાથી ચાલુ રહેશે. અમે અમેરિકા સહિત સમગ્ર આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાયને અપીલ કરીએ છીએ કે તે આ સત્યને ઓળખે અને બલોચોની સ્વતંત્રતા તથા તેમની માતૃભૂમિ અને કુદરતી સંપત્તિ પર અધિકારની યોગ્ય ઇચ્છાઓને સમર્થન આપે.

મીર યાર બલોચે આશા વ્યક્ત કરી કે, અમેરિકન નેતૃત્વ અને અન્ય વૈશ્વિક શક્તિઓ આ ખતરા ને ઓળખશે અને વિશ્વને આતંકવાદી ખતરા થી કાયમ માટે બચાવવા માટે બલોચિસ્તાનની આઝાદીની અગત્યતાને સ્વીકારશે.

હિન્દુસ્થાન સમાચાર / સચિન બુધૌલિયા / પવન કુમાર

હિન્દુસ્થાન સમાચાર / અભિષેક બારડ