- સ્વદેશી હળવું
લડાયક વિમાન 'તેજસ' હવે વાયુસેનાની
નવી તાકાત બનશે.
નવી દિલ્હી, 26 સપ્ટેમ્બર (હિ.સ.) 62 વર્ષ સુધી ભારતીય આકાશ પર પ્રભુત્વ
મેળવનાર અને પાકિસ્તાન સાથે ત્રણ યુદ્ધો લડનાર મિગ-21 વિમાને આખરે આજે વાયુસેનાના
હવાઈ કાફલાને વિદાય આપી. તેની અંતિમ ઉડાન સાથે, આ વિમાન માત્ર તેની બહાદુરી અને બહાદુરીની ગાથા માટે જ નહીં, પરંતુ સૌથી વધુ
સંખ્યામાં પાઇલટ મૃત્યુ માટે પણ યાદ રાખવામાં આવશે. ચંડીગઢ એરબેઝથી મિગ-21 ની
વિદાય પછી, સ્વદેશી હળવું
લડાયક વિમાન તેજસ માર્ક-1 એ વાયુસેનાની નવી તાકાત તરીકે તેનું સ્થાન લેશે.
માર્ચ 1963માં ભારતીય વાયુસેનાના કાફલામાં જોડાયેલું પ્રથમ
સુપરસોનિક વિમાન, મિગ-21, હવે 6૦ વર્ષ
પૂર્ણ કરી ચૂક્યું છે. 5૦ વર્ષ સુધી રાષ્ટ્રની સેવા કર્યા પછી, તેને 11 ડિસેમ્બર, 2૦13ના રોજ
નિવૃત્ત કરવામાં આવ્યું. જોકે, 1970ના દાયકાથી, મિગ-21 સલામતીના મુદ્દાઓથી પીડાય છે, જેના પરિણામે 17૦
થી વધુ ભારતીય પાઇલટ્સ અને 4૦ નાગરિકોના મોત થયા હતા. 1966 થી 1984ની વચ્ચે, 84૦ વિમાનોમાંથી
લગભગ અડધા અકસ્માતોમાં ખોવાઈ ગયા હતા. આમાંના મોટાભાગના વિમાનોના એન્જિનમાં આગ
લાગી હતી અથવા પક્ષીઓના ટક્કરથી નાશ પામ્યા હતા. મિગ-21ના વારંવાર ક્રેશ થવાને
કારણે તેને ઉડતી શબપેટી ઉપનામ મળ્યું.
મિગ-21, જે તેની ચપળતા, ચોકસાઇના પ્રહારો અને ઉચ્ચ ગતિને કારણે પાઇલટ્સમાં પ્રિય
હતું, તેને પાછળથી મિગ-21
બાઇસનમાં અપગ્રેડ કરવામાં આવ્યું. 11,496 મિગ-21નું ઉત્પાદન કર્યા પછી, રશિયન કંપનીએ 1985
માં તેના છેલ્લા મિગ-21ને મિગ બાઇસનમાં અપગ્રેડ કર્યું. આ સુધારેલા મોડેલે અગાઉના
મિગ-21 પ્રકારોની ઘણી ખામીઓને દૂર કરી. રશિયન કંપનીએ ભારતીય વાયુસેનામાં બાકી
રહેલા 54 મિગ-21 વિમાનોને મિગ-21 બાઇસનમાં
અપગ્રેડ કર્યા. ત્યારબાદ,
વાયુસેનાના મિગ-21 વિમાનોને મિગ-21 બાઇસનમાં
અપગ્રેડ કરવામાં આવ્યા, જે આજ સુધી દેશની
સેવા કરી રહ્યા છે.
વાયુસેનાના ફાઇટર કાફલામાં સમાવિષ્ટ મિગ-21 એ આકાશમાં
પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત કર્યું છે, નાના અને મોટા દરેક લશ્કરી કાર્યવાહીમાં દુશ્મનને હરાવી
દીધું છે. 1963 માં ફાઇટર
કાફલામાં સામેલ થયાના માત્ર બે વર્ષ પછી, મિગ-21 એ સૌપ્રથમ 1965 ના ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધમાં તેની પરાક્રમ દર્શાવી, દુશ્મનની કમર
તોડી નાખી. ત્યારબાદ,
1971 ના યુદ્ધમાં, તેણે ઢાકામાં
રાજભવનને નિશાન બનાવ્યું,
જેનાથી
પાકિસ્તાનને શરણાગતિ સ્વીકારવાની ફરજ પડી. ત્યારબાદ તેણે કારગિલ યુદ્ધ દરમિયાન,
દુશ્મનને ભગાડવામાં અગ્રણી અને નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવી. તેની સેવા દરમિયાન, મિગ-21 એ વાયુસેના માટે
હજારો પ્રશિક્ષિત પાઇલટ્સને તાલીમ આપવામાં પણ અગ્રણી ભૂમિકા ભજવી.
27 ફેબ્રુઆરી, 2૦19ના રોજ બાલાકોટ હવાઈ હુમલાના જવાબમાં પાકિસ્તાની
વાયુસેનાની કાર્યવાહીનો સામનો કરતી વખતે વિંગ કમાન્ડર અભિનંદન વર્ધમાન દ્વારા
ઉપયોગમાં લેવામાં આવતા, મિગ-21 છેલ્લે
હેડલાઇન્સમાં આવ્યું હતું,
જ્યારે વિંગ
કમાન્ડર અભિનંદન વર્ધમાન એક અત્યંત અદ્યતન અમેરિકન ફાઇટર વિમાન એફ-16ને તોડી
પાડ્યું હતું. પાકિસ્તાન આ વાતનો ઇનકાર કરે છે. હુમલા દરમિયાન તેમનું મિગ-21 પણ
તોડી પાડવામાં આવ્યું હતું,
જેના કારણે વિંગ
કમાન્ડર અભિનંદન વર્ધમાનને પેરાશૂટ લેવાની ફરજ પડી હતી. પાકિસ્તાની ક્ષેત્રમાં
ઉતરાણ કરતા, પાકિસ્તાની સેનાએ
તેમને પકડી લીધા હતા, પરંતુ રાજદ્વારી
દબાણને કારણે થોડા દિવસો પછી તેમને છોડી મૂકવામાં આવ્યા હતા.
વાયુસેના સાથે છ દાયકાથી વધુ સમયની સેવા, મિગ-21 એ તેની
શક્તિ, ચપળતા અને
ચોકસાઇવાળા હુમલાઓથી ભારતીય વાયુસેનાની ફાયરપાવર અને તાકાતમાં વધારો કર્યો છે.
મિગ-21ની નિવૃત્તિ પછી, વાયુસેના પાસે 29
ફાઇટર સ્ક્વોડ્રન બાકી રહેશે, જે હાલમાં 42ની જરૂરિયાત છે. લાંબી રાહ જોયા પછી, 25 સપ્ટેમ્બરના
રોજ, મિગ-21ની રવાના
થવાના એક દિવસ પહેલા, કેન્દ્ર સરકારે એચએએલ
સાથે ભારતીય વાયુસેના માટે 97 એલસીએમાર્ક-1A ફાઇટર એરક્રાફ્ટનો ઓર્ડર આપ્યો. એચએએલહવે વાયુસેના
માટે કુલ 18૦ એલસીએ તેજસ એરક્રાફ્ટનું ઉત્પાદન કરવાનું આયોજન ધરાવે છે. ભવિષ્યમાં, નવા સ્વદેશી રીતે
વિકસિત એરક્રાફ્ટ, એલસીએતેજસ એમકે-1 અને એમકે-2, વાયુસેનાના ખાલી
થયેલા સ્ક્વોડ્રનને ફરીથી ભરશે.
હિન્દુસ્થાન સમાચાર / સુનિત નિગમ / સંજીવ પાશ
હિન્દુસ્થાન સમાચાર / માધવી વ્યાસ
