નવી દિલ્હી, 11 ઓક્ટોબર (હિ.સ.). વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ, દેશના ખેડૂતોને પ્રોટીન સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા અને ભારતને આ ક્ષેત્રમાં આત્મનિર્ભર બનાવવા માટે ઘઉં અને ચોખા ઉપરાંત દાળ-કઠોળ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને તેમના પાકમાં વૈવિધ્ય લાવવા આહ્વાન કર્યું.

શનિવારે, વડા પ્રધાને પુસા સ્થિત ભારતીય કૃષિ સંશોધન સંસ્થા (આઈએઆરઆઈ) ખાતે કૃષિ ક્ષેત્ર માટે ઐતિહાસિક જાહેરાતો કરી, જેમાં રૂ. 35,440 કરોડની બે મુખ્ય યોજનાઓનો પ્રારંભ કરવામાં આવ્યો: પ્રધાનમંત્રી ધન ધન્ય કૃષિ યોજના અને કઠોળ સ્વ-નિર્ભરતા મિશન. વડા પ્રધાને કહ્યું કે સ્થાનિક ઉત્પાદન વધારીને આયાત પર નિર્ભરતા ઘટાડવા માટે કઠોળ મિશન આવશ્યક છે. તેમણે ખેડૂતોને ઘઉં અને ચોખા સાથે કઠોળ ઉત્પાદન પર વિશેષ ધ્યાન આપવા અને દેશમાં પ્રોટીન સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે તેમના પાકમાં વૈવિધ્ય લાવવા હાકલ કરી.

પ્રધાન પ્રધાને કહ્યું કે, આજે શરૂ થઈ રહેલું કઠોળ સ્વ-નિર્ભરતા મિશન ફક્ત કઠોળ ઉત્પાદન વધારવાનું મિશન નથી, પરંતુ આપણી ભાવિ પેઢીઓને સશક્ત બનાવવાનું અભિયાન છે. તેમણે કહ્યું કે, ભારત જેવા કૃષિપ્રધાન દેશે હવે ઘઉં અને ચોખાથી આગળ વધીને પ્રોટીન આધારિત પાક પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ. પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, આ મિશન તુવેર, અડદ અને મસુર દાળના ઉત્પાદનમાં વધારો કરવા અને કઠોળની યોગ્ય ખરીદી સુનિશ્ચિત કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે, જેનો સીધો લાભ લગભગ બે કરોડ કઠોળ ખેડૂતોને થશે.

પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, 11 હજાર કરોડથી વધુના ખર્ચે બનેલું આ મિશન દાળ-કઠોળ ક્ષેત્રમાં ક્રાંતિ લાવશે. સરકાર કઠોળની ખેતી હેઠળના વિસ્તારમાં 35 લાખ હેક્ટરનો વધારો કરવાનો અને કઠોળની આયાતની જરૂરિયાતને દૂર કરવાનો લક્ષ્યાંક ધરાવે છે. ભારત વિશ્વના સૌથી મોટા ખાદ્ય અનાજ ઉત્પાદક દેશોમાંનો એક છે, પરંતુ આપણે કઠોળ-નિર્ભર બનવું જોઈએ. ઘઉં અને ચોખા ભરણપોષણ કરે છે, પરંતુ યોગ્ય પોષણ માટે પૂરતા પ્રમાણમાં પ્રોટીનની જરૂર છે. ભારતીયો માટે દાળ-કઠોળ પ્રોટીનનો સૌથી મોટો સ્ત્રોત છે, અને આ મિશન આત્મનિર્ભરતા પ્રાપ્ત કરવામાં મહત્વપૂર્ણ રહેશે.

પ્રધાનમંત્રીએ, પ્રધાનમંત્રી ધન-ધન્ય કૃષિ યોજના પણ શરૂ કરી, જેનો ખર્ચ 24 હજાર કરોડ છે. તેમણે સમજાવ્યું કે, આ યોજના મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લા મોડેલથી પ્રેરિત છે. આ પહેલ હેઠળ, દેશના 100 પછાત કૃષિ જિલ્લાઓના વિકાસ પર વિશેષ ધ્યાન આપવામાં આવશે. આ જિલ્લાઓની પસંદગી માટે ત્રણ મુખ્ય માપદંડ નક્કી કરવામાં આવ્યા છે: કૃષિ ઉત્પાદકતા, ખેતી ચક્રોની સંખ્યા અને ખેડૂતોને ધિરાણ અથવા રોકાણની ઉપલબ્ધતા.

તેમણે જણાવ્યું હતું કે, આ યોજનાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય કૃષિ ક્ષેત્રમાં સરકારી યોજનાઓનો સંકલિત અને સંકલિત અમલીકરણ છે. આ યોજના દરેક સ્તરે ખેડૂતોને લાભ આપવા માટે 36 સરકારી યોજનાઓને એકીકૃત કરે છે. આ યોજના દરેક જિલ્લાની સ્થાનિક પરિસ્થિતિઓ, માટી અને આબોહવાને અનુરૂપ બનાવવામાં આવી છે. પ્રધાનમંત્રીએ જિલ્લા અધિકારીઓ અને ખેડૂતોને સ્થાનિક સ્તરે એવી કાર્ય યોજનાઓ વિકસાવવા વિનંતી કરી જે ખરેખર પ્રદેશની જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરે.

આ કાર્યક્રમ દરમિયાન, પ્રધાનમંત્રીએ કૃષિ, પશુપાલન, મત્સ્યઉદ્યોગ અને ખાદ્ય પ્રક્રિયા ક્ષેત્રોમાં ₹5,450 કરોડથી વધુના પ્રોજેક્ટ્સનું ઉદ્ઘાટન અને રાષ્ટ્રને સમર્પિત કર્યું, અને ₹815 કરોડના વધારાના પ્રોજેક્ટ્સનો શિલાન્યાસ પણ કર્યો.

પ્રધાનમંત્રીએ તેમના સંબોધનમાં નોંધ્યું કે, આ ઐતિહાસિક દિવસ ભારત માતાના બે મહાન સપૂતો - ભારત રત્ન જયપ્રકાશ નારાયણ અને ભારત રત્ન નાનાજી દેશમુખની જન્મજયંતિ પણ ઉજવે છે. તેમણે કહ્યું, તે બંને ગ્રામીણ ભારતનો અવાજ હતા, જે ખેડૂતો અને ગરીબોના કલ્યાણ માટે સમર્પિત હતા. આવા ઐતિહાસિક દિવસે ખેડૂત સ્વનિર્ભરતા માટે બે નવી યોજનાઓનો પ્રારંભ દેશની કૃષિ ક્રાંતિમાં એક નવો અધ્યાય દર્શાવે છે.

વડાપ્રધાનએ કહ્યું કે, પાછલી સરકારોએ ખેતીને પોતાના સાધનો પર છોડી દીધી હતી, જેના કારણે કૃષિ વ્યવસ્થા નબળી પડી હતી. 2014 પછી, અમે સરકારનો કૃષિ પ્રત્યેનો અભિગમ સંપૂર્ણપણે બદલી નાખ્યો છે. ખેડૂતોના હિતમાં બીજથી લઈને બજારો સુધીના ક્ષેત્રોમાં સુધારા કરવામાં આવ્યા છે. તેમણે સમજાવ્યું કે છેલ્લા 11 વર્ષમાં, ભારતની કૃષિ નિકાસ લગભગ બમણી થઈ ગઈ છે, અનાજનું ઉત્પાદન 90 મિલિયન મેટ્રિક ટન વધ્યું છે, અને ફળ અને શાકભાજીનું ઉત્પાદન 64 મિલિયન મેટ્રિક ટનથી વધુ વધ્યું છે.

તેમણે ઉમેર્યું કે આજે, ભારત વિશ્વનો નંબર વન દૂધ ઉત્પાદક અને બીજા ક્રમનો સૌથી મોટો માછલી ઉત્પાદક દેશ બન્યો છે. મધ અને ઈંડાનું ઉત્પાદન પણ 2014 ની સરખામણીમાં બમણું થયું છે. પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં દેશમાં છ મુખ્ય ખાતર કારખાનાઓ બનાવવામાં આવ્યા છે, 250 મિલિયનથી વધુ ખેડૂતોને માટી આરોગ્ય કાર્ડ આપવામાં આવ્યા છે અને સૂક્ષ્મ સિંચાઈ સુવિધાઓ 100 લાખ હેક્ટર સુધી લંબાવવામાં આવી છે. પીએમ ફસલ વીમા યોજના હેઠળ ખેડૂતોને આશરે ₹2 લાખ કરોડનું વળતર આપવામાં આવ્યું છે.

પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, 10,000 થી વધુ ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો (એફપીઓ) ની રચના કરવામાં આવી છે, જે ખેડૂતોને એક થવા અને બજારો સુધી પહોંચવામાં મદદ કરે છે. તેમણે કહ્યું, આજે, આપણા ગામડાઓમાં મહિલાઓ, જેને નમો ડ્રોન દિદી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, ખાતર અને જંતુનાશક છંટકાવ જેવી આધુનિક કૃષિ પદ્ધતિઓનો પાયોનિયરિંગ કરી રહી છે. તાજેતરના જીએસટી સુધારાઓથી ગામડાઓ, ખેડૂતો અને પશુપાલકોને પણ સૌથી વધુ ફાયદો થયો છે.

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ, વિપક્ષી કોંગ્રેસ સરકાર પર નિશાન સાધતા કહ્યું કે, 2014 પહેલા, કોંગ્રેસ સરકારે દસ વર્ષમાં માત્ર ₹5 કરોડની ખાતર સબસિડી આપી હતી, જ્યારે તેમની સરકારે છેલ્લા દસ વર્ષમાં ₹13 લાખ કરોડથી વધુની ખાતર સબસિડી આપી છે. ભાજપના નેતૃત્વ હેઠળની એનડીએ સરકારે ખેડૂતને પીએમ કિસાન સન્માન નિધિની એક વખતની રકમ કરતાં વધુ રકમ ફાળવી છે. કોંગ્રેસ સરકાર આખા વર્ષમાં કૃષિ પર જેટલી રકમ ખર્ચ કરે છે, તે ખેડૂતોના ખાતામાં સીધી મોકલવામાં આવતી રકમ કરતાં વધુ છે. અત્યાર સુધીમાં, ₹3.75 લાખ કરોડથી વધુ રકમ ખેડૂતોના ખાતામાં સીધી જમા થઈ ગઈ છે.

વડા પ્રધાને જણાવ્યું હતું કે, ભારતને વિકસિત રાષ્ટ્ર બનાવવા માટે કૃષિ સુધારા જરૂરી છે. પ્રધાનમંત્રી ધન-ધન્ય કૃષિ યોજના અને પલ્સ સ્વ-નિર્ભરતા મિશન માત્ર ખેડૂતોની આવકમાં વધારો કરશે નહીં પરંતુ ગ્રામીણ અર્થતંત્રને પણ પુનર્જીવિત કરશે. તેમણે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો કે જ્યારે ગામડાઓમાં કૃષિ મજબૂત થશે, ત્યારે ગ્રામીણ અર્થતંત્ર, ખેડૂતોની આવક અને દેશની આત્મનિર્ભરતામાં અભૂતપૂર્વ સુધારો જોવા મળશે.

હિન્દુસ્થાન સમાચાર / સુશીલ કુમાર / પવન કુમાર

હિન્દુસ્થાન સમાચાર / ડો.હિતેશ એન.વ્યાસ