નવી દિલ્હી, 27 ઓગસ્ટ (હિ.સ.). આરએસએસના વડા ડૉ. મોહન ભાગવતે બુધવારે કહ્યું કે, હિન્દુત્વનો સાર સત્ય, પ્રેમ અને પોતાપણું છે. સમાજ અને જીવનમાં સંતુલન એ ધર્મ છે, જે આપણને કોઈપણ પ્રકારના ઉગ્રવાદ તરફ જવા દેતો નથી. ભારતની પરંપરા દ્વારા આ સંતુલનને મધ્યમ માર્ગ કહેવામાં આવ્યો છે અને આજના વિશ્વની આ સૌથી મોટી જરૂરિયાત છે.

ડૉ. ભાગવત બુધવારે સંઘના શતાબ્દી વર્ષ નિમિત્તે અહીં વિજ્ઞાન ભવનમાં 'સંઘની યાત્રાના 100 વર્ષ: નવી ક્ષિતિજો' વિષય પર ત્રણ દિવસીય વ્યાખ્યાન શ્રેણીને સંબોધિત કરી રહ્યા હતા. તેમણે કહ્યું કે, સંઘનું કાર્ય કોઈની વિરુદ્ધ નથી પરંતુ વફાદારી અને સજ્જનો સાથે મિત્રતાની ભાવનાથી આગળ વધ્યું છે. સંઘ સ્વયંસેવક સુવિધા શોધનાર નથી, તેને કોઈ પ્રોત્સાહન કે લાભ મળતો નથી, પરંતુ સામાજિક કાર્યમાં આનંદનો અનુભવ તેનો પ્રેરણા સ્ત્રોત છે. તેમણે સ્પષ્ટ કર્યું કે સંઘનો આધાર શુદ્ધ સાત્વિક પ્રેમ છે. તે આસક્તિ નથી પરંતુ સમાજ પ્રત્યે આદર છે. ઋષિ-મુનિઓએ આપણને શીખવ્યું કે જીવનનો અર્થ પોતાના માટે નહીં, પણ બધા માટે જીવવામાં રહેલો છે.

તેમણે કહ્યું કે, હિન્દુત્વ કોઈ સંકુચિતતાનું નામ નથી, પરંતુ તે સત્ય, પ્રેમ અને પોતાપણું છે. આ ભાવના ભારતને વિશ્વના મોટા ભાઈ તરીકે રજૂ કરે છે, જેથી વિશ્વ ભારત પાસેથી જીવનનું શાણપણ શીખી શકે. સરસંઘચાલક ડૉ. ભાગવતે કહ્યું કે છેલ્લા 250-300 વર્ષોમાં ભૌતિકવાદ અને ઉપભોક્તાવાદી વિચારોએ જીવનની શાણપણ ઘટાડી દીધી છે. મહાત્મા ગાંધીએ જે સાત સામાજિક પાપો વિશે ચેતવણી આપી હતી - સખત મહેનત વિના કામ, શાણપણ વિના આનંદ, ચારિત્ર્ય વિના જ્ઞાન, નૈતિકતા વિના વ્યવસાય, માનવતા વિના વિજ્ઞાન, બલિદાન વિના ધર્મ અને સિદ્ધાંતો વિના રાજકારણ - તે આજે વધુ વધી ગયા છે.

તેમણે કહ્યું કે, આના કારણે વિશ્વમાં કટ્ટરતા, વિખવાદ અને અશાંતિ વધી છે. હવે દુનિયાએ પોતાનો દ્રષ્ટિકોણ બદલવો પડશે. ધર્મનો અર્થ ફક્ત પૂજા, સંપ્રદાય કે ધાર્મિક વિધિઓ નથી, પરંતુ તે વિવિધતાને સ્વીકારીને સંતુલિત જીવન જીવવાનું શીખવે છે. ધર્મ આપણને કહે છે કે, આપણે પણ જીવવું પડશે, સમાજ પણ, પ્રકૃતિ પણ. દરેક વ્યક્તિનું પોતાનું ગૌરવ હોય છે અને તેનું સન્માન કરવું એ જ સાચો ધર્મ છે. આ મધ્યમ માર્ગ છે જે વિશ્વને સંવાદિતા અને શાંતિનો માર્ગ બતાવી શકે છે.

ડૉ. ભાગવતે કહ્યું કે, સંઘની 100 વર્ષની યાત્રામાં, ઉપેક્ષા અને વિરોધના વાતાવરણમાં, સંઘના સ્વયંસેવકોએ પોતાની વફાદારીના બળ પર પોતાને દાવ પર લગાવીને આ બધા સમયગાળાને પાર કર્યા. આ સમય દરમિયાન, ઘણા કડવા અનુભવો થયા, વિરોધ થયો, તે પછી પણ, તેમના હૃદયમાં સમગ્ર સમાજ માટે શુદ્ધ સાત્વિક પ્રેમ હતો અને આજે પણ છે. આ સંઘ છે, શુદ્ધ સાત્વિક પ્રેમ એ સંઘના કાર્યનો આધાર છે.

તેમણે કહ્યું કે, હવે તે સમય ગયો છે અને આજે અનુકૂળતા છે. સમાજની માન્યતા છે. વિરોધ ઘણો ઓછો થઈ ગયો છે અને જે કંઈ છે તેની ધાર પણ ઘણી ઓછી થઈ ગઈ છે. તેનું કોઈ પરિણામ નથી. આવી સ્થિતિમાં પણ, સ્વયંસેવક વિચારે છે કે જો અનુકૂળતા હોય તો પણ, વ્યક્તિએ આરામ શોધનાર ન બનવું જોઈએ. સમગ્ર હિન્દુ સમાજને એક કરવાનું લક્ષ્ય પ્રાપ્ત ન થાય ત્યાં સુધી આગળ વધતા રહેવું જોઈએ. તેમણે આનો માર્ગ ચાર શબ્દોમાં સમજાવ્યો - મૈત્રી, કરુણા, મુદિતા અને ઉપેક્ષા. સજ્જનો સાથે મિત્રતા કરો, જે સારું વર્તન નથી કરતા તેમને અવગણો, કોઈ સારું કરે ત્યારે ખુશી વ્યક્ત કરો, ખરાબ લોકોને નફરત ન કરો પણ કરુણા રાખો. તેમણે કહ્યું કે, સંઘમાં સ્વયંસેવકોને કંઈ મળતું નથી. સંઘમાં કોઈ પ્રોત્સાહન નથી, ઘણી નિરાશાઓ છે.

સરસંઘચાલક કહે છે કે, લોકો પૂછે છે કે સંઘમાં જોડાઈને આપણને શું મળશે? તેમણે કહ્યું કે, હું સીધો જવાબ આપું છું કે તમને કંઈ મળશે નહીં, તમારી પાસે જે છે તે પણ જશે. જો તમારામાં હિંમત હોય તો તે કરો, આ હિંમત ધરાવતા લોકોનું કામ છે. સ્વયંસેવકો તે કરી રહ્યા છે અને તે કરે છે કારણ કે સમાજની આવી નિઃસ્વાર્થ સેવા કરવાથી તેમને જીવનમાં અર્થ મળે છે. તેઓ તેનો આનંદ માણે છે. તેઓ જાણે છે કે, તેઓ જે કરી રહ્યા છે તે દરેકના ભલા માટે છે. તેમને તર્કથી સમજાવવાની જરૂર નથી. આપણે આ કાર્ય આપણા જીવનના અર્થ માટે અને સમગ્ર વિશ્વના ભલા માટે કરી રહ્યા છીએ તે લાગણી તેમને આ માર્ગ પર મહેનતુ રહેવાની પ્રેરણા આપે છે. કારણ કે બધા સ્વયંસેવકો ધ્યેય માટે છે. શુદ્ધ સાત્વિક પ્રેમનો સંબંધ છે, પણ તે આસક્તિનો સંબંધ નથી. આ વ્યક્તિગત પ્રેમ નથી. આપણે એક સામાન્ય ધ્યેયના અનુયાયી છીએ.

હિન્દુસ્થાન સમાચાર / સુશીલ કુમાર / પવન કુમાર

હિન્દુસ્થાન સમાચાર / માધવી વ્યાસ