અમરેલી, 14 ઓગસ્ટ (હિ.સ.) ગુજરાતમાં ગીર ગાયની નસલ સમગ્ર દેશમાં પોતાની ઉત્તમ દૂધ ઉત્પાદન ક્ષમતા અને ગુણવત્તા માટે પ્રખ્યાત છે. ખાસ કરીને સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તાર ગીર ગાયનું મુખ્ય નિવાસસ્થાન ગણાય છે. દામનગર તાલુકાના યુવા પશુપાલક પ્રદીપભાઈ પરમાર એ ઉદાહરણ છે કે કેવી રીતે ખેતી સાથે પશુપાલન એક સફળ વ્યવસાય બની શકે છે. તેમના પાસે ઊચ્ચ કક્ષાની ગીર ગાય છે, જેની કિંમત 1.50 લાખ રૂપિયા છે અને જે રોજ સરેરાશ 13 લિટર દૂધ આપે છે.

ગીર ગાયનું વિશેષ મહત્વ

અમરેલી જિલ્લામાં ગીર ગાયનું ખૂબ જ ચલણ છે. ગીર ગાય માત્ર દૂધ ઉત્પાદન માટે જ નહીં, પરંતુ તેની સહનશક્તિ, આરોગ્ય અને અનુકૂળ સ્વભાવ માટે પણ જાણીતી છે. ગીર ગાયનું દૂધ પોષક તત્ત્વોથી ભરપૂર હોય છે અને તેની ગુણવત્તાને કારણે દૂધ અને ઘીનું બજારમાં ઊંચા ભાવે વેચાણ થાય છે. હાલમાં દૂધની કિમત 70 થી 100 રૂપિયા પ્રતિ લિટર સુધી છે, જેના કારણે એક ગાય પરથી મહિને 25 થી 30 હજાર રૂપિયાનું આવક સરળતાથી થાય છે.

યુવાનોમાં પશુપાલન પ્રત્યે રસ

આજકાલ ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં ઘણા યુવાનો ખેતી સાથે પશુપાલન વ્યવસાય અપનાવી રહ્યા છે. સારી નસલની ગીર ગાય કે ભેંસ રાખીને તેઓ દૂધ ઉત્પાદન દ્વારા સારી આવક મેળવી રહ્યા છે. પ્રદીપભાઈ પરમાર એ પણ આવા જ યુવા પશુપાલકોમાંના એક છે. તેઓએ ગ્રેજ્યુએશન સુધી અભ્યાસ કર્યા બાદ ખેતી-પશુપાલન તરફ વળ્યા. તેમનો અનુભવ બતાવે છે કે યોગ્ય સંભાળ, સમયસર ખોરાક અને આરોગ્ય ચકાસણી કરવાથી ગીર ગાય વર્ષોથી સારો દૂધ ઉત્પાદન આપી શકે છે.

લાખો રૂપિયાની આવક

પ્રદીપભાઈની ગીર ગાય 13 લિટર દૂધ રોજ આપે છે. જો દૂધની સરેરાશ કિમત 80 રૂપિયા ગણીએ તો રોજનું આવક લગભગ 1,040 રૂપિયા થાય છે. એટલે કે મહિને આશરે 31,000 રૂપિયા સુધીની આવક માત્ર એક ગાય પરથી થાય છે. દૂધ સિવાય ઘી બનાવવાનું કામ પણ તેઓ કરે છે, જેનાથી વધારાની કમાણી થાય છે. ઘીનું બજારમાં ઊંચું મૂલ્ય હોવાને કારણે આવકમાં વધારો થાય છે.

ગીર ગાયની બજારમાં માંગ

સૌરાષ્ટ્રમાં ગીર ગાયની માંગ હંમેશા ઊંચી રહે છે. ભારતના અન્ય રાજ્યોમાં અને વિદેશોમાં પણ ગીર ગાયની વેચાણ થાય છે. પ્રદીપભાઈ પરમાર જણાવે છે કે તેમની પાસે ગીર ગાય સિવાય બીજી સારી નસલની ગાયો પણ છે, જે ભવિષ્યમાં વેચાણ માટે તૈયાર કરવામાં આવી રહી છે. ગીર ગાયની કિંમતો 1 લાખથી લઈને 5 લાખ રૂપિયા સુધી પહોંચી શકે છે, ગાયની દૂધ આપવાની ક્ષમતા અને સ્વાસ્થ્ય પર આધાર રાખીને.

ગાયનું સાંસ્કૃતિક અને ઔષધીય મહત્વ

અમારી હિન્દૂ સંસ્કૃતિમાં ગાયને માતાનું સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. ગાયના દૂધમાં સુવર્ણ (સોનાના) અંશ હોવાના વૈજ્ઞાનિક સંશોધનો પણ બહાર આવ્યા છે. ગાયનું દૂધ, ઘી અને ગૌમૂત્ર અનેક ઔષધીય ગુણ ધરાવે છે. પ્રદીપભાઈ જેવા પશુપાલકો માત્ર વ્યવસાય માટે જ નહીં, પરંતુ પરંપરા અને સંસ્કૃતિ જાળવવા માટે પણ ગાયનું પાલન કરે છે.

પશુપાલન ક્ષેત્રમાં સંભાવનાઓ

પશુપાલન એક એવો વ્યવસાય છે, જેમાં યોગ્ય આયોજન, સંભાળ અને બજાર સાથેનું જોડાણ હોય તો ખૂબ નફાકારક સાબિત થઈ શકે છે. ગીર ગાય જેવી ઉત્તમ નસલની ગાય રાખવાથી રોકાણ પર સારું વળતર મળે છે. દૂધ, ઘી, દહીં અને અન્ય દુગ્ધ ઉત્પાદનો દ્વારા આવકનાં અનેક સ્ત્રોતો ઉભા થાય છે.

દામનગરના પ્રદીપભાઈ પરમારનું ઉદાહરણ ગ્રામ્ય યુવાનો માટે પ્રેરણાસ્ત્રોત છે. શિક્ષણ બાદ શહેર તરફ ન જઈને તેમણે પોતાના ગામમાં રહીને પશુપાલન અપનાવ્યું અને લાખો રૂપિયાની કમાણી કરી રહ્યા છે. તેમની મહેનત, યોગ્ય પશુ સંભાળ અને વ્યવસાયિક દૃષ્ટિએ સાબિત કર્યું છે કે ગીર ગાય માત્ર પરંપરા નથી, પરંતુ એક સફળ વ્યવસાયનું સાધન પણ છે.

આ રીતે ગીર ગાયનું સંવર્ધન માત્ર પશુપાલકોની આવક વધારતું નથી, પરંતુ ગુજરાતની સાંસ્કૃતિક ઓળખને પણ મજબૂત બનાવે છે. ગીર ગાયના સંવર્ધન દ્વારા રાજ્યના દૂધ ઉત્પાદનમાં વધારો થઈ રહ્યો છે અને દેશભરમાં ગીર ગાય – સૌરાષ્ટ્રની શાન તરીકે પ્રસિદ્ધિ મેળવી રહી છે.

---------------

હિન્દુસ્થાન સમાચાર / Gondaliya Abhishek Nandrambhai