- પૃથ્વી, જળ, હવા, અગ્નિ અને આકાશ જેવા પરિબળો કરે છે છોડનો સંપૂર્ણ વિકાસ માનવજાતિ અને પર્યાવરણને થતા ભારે નુકસાનને અટકાવવા ફરી પાછી પારંપરિક દેશી ખેતપદ્ધતિ અપનાવવી આવશ્યક

વડોદરા, 27 સપ્ટેમ્બર (હિ.સ.) સમય સાથે પરિવર્તન થવું જરૂરી છે. કૃષિક્ષેત્રમાં પણ બદલાયેલી ખેત પદ્ધતિ અસરકારક સાબિત થઈ રહી છે. પરંપરાગત ખેતીમાં વપરાતા ઝેરી રસાયણો, યુરિયા અને ડી.એ.પી.ખાતરના ઉપયોગથી જમીન બિનઉપજાઉ બની રહી છે. અળસિયા જેવા પાકમિત્ર કીટકો નાશપ્રાય: થયા છે. એટલે જ માનવજાતિ અને પર્યાવરણને થતા ભારે નુકસાનને અટકાવવા ફરી પાછી પારંપરિક દેશી ખેતપદ્ધતિ અપનાવવી આવશ્યક બની છે. ત્યારે છાણ અને ગૌમૂત્રની સાથે થતી પ્રાકૃતિક કૃષિ હવે સમયની માંગ છે.

પ્રાકૃતિક કૃષિમાં છોડના વિકાસમાં પંચ મહાભૂતો એટલે કે પૃથ્વી, જળ, હવા, અગ્નિ અને આકાશનું સંયોજન હોય છે. આ પંચ મહાભૂત મળીને ઝાડ અને છોડના વિકાસ માટે જરૂરી પરિબળો પૂરા પડે છે. આ પંચ મહાભૂત કેટલા તત્વોથી મળીને બને છે ? ભારતીય દર્શન શાસ્ત્ર મુજબ પંચ મહાભુત મુળભુત રીતે પૃથ્વી, જળ, અગ્નિ, હવા અને આકાશ જેવા વિવિધ એકસો આઠ (૧૦૮) તત્વોથી બનેલા છે. ઝાડ અને છોડના વિકાસમાં ૨૭ નક્ષત્રો અને દરેક નક્ષત્રના ૪ પ્રકાર એમ તમામની ખૂબ ઊંડી અસર પડે છે. દરેક નક્ષત્રમાં સૂર્યના કિરણોની તીવ્રતા જુદી-જુદી હોય છે અને દરેક નક્ષત્રમાં છોડની બનાવટ પણ જુદી-જુદી હોય છે. કુલ ૨૭ નક્ષત્રમાં દરેકના ૪ ચરણ એટલે કુલ ૨૭ x ૪= ૧૦૮ નક્ષત્ર.

પૃથ્વી

પૃથ્વી છોડ માટે જરૂરી ભૌતિક બંધારણ અને પોષક તત્વો પ્રદાન કરે છે. તે એક માધ્યમ છે જ્યાં છોડ તેમના મૂળને સંગ્રહિત કરે છે અને આવશ્યક ખનિજો અને પોષક તત્વોને શોષી લે છે. તેમાં માટી, રેતી અને કાંપ જેવા માટીના ખનિજોનો સમાવેશ થાય છે. તેમજ માટીની ફળદ્રુપતામાં ફાળો આપતા કાર્બનિક પદાર્થોનો પણ સમાવેશ થાય છે.

જળ:

પ્રકાશસંશ્લેષણ, પોષક તત્વોનું પરિવહન અને તાપમાન નિયમન સહિત છોડની વૃદ્ધિ માટે પાણી મહત્વપૂર્ણ છે. તે જમીનમાં પોષક તત્વોને ઓગળવામાં મદદ કરે છે. તેને છોડ માટે સુલભ બનાવે છે. આમાં વરસાદ, ભૂગર્ભજળ અને ભેજ જેવા તમામ પ્રકારના ભેજનો સમાવેશ થાય છે.

વાયુ:

હવા પ્રકાશસંશ્લેષણ માટે જરૂરી કાર્બન ડાયોક્સાઈડ અને શ્વસન માટે ઓક્સિજન પ્રદાન કરે છે. તે બીજ અને પરાગ માટે પણ ભૂમિકા ભજવે છે. જેમાં નાઈટ્રોજન, ઓક્સિજન, કાર્બન ડાયોક્સાઈડ જેવા વાયુઓનો સમાવેશ થાય છે.

અગ્નિ સૂર્યની ઉર્જાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જે પ્રકાશસંશ્લેષણ માટે નિર્ણાયક છે. આ ઊર્જા છોડને

અગ્નિ સૂર્યની ઉર્જાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જે પ્રકાશસંશ્લેષણ માટે નિર્ણાયક છે. આ ઊર્જા છોડને ખોરાકનું સંશ્લેષણ કરવાની જરૂર પૂરી પાડે છે.

આકાશ

આકાશ નીચે ખુલ્લું વાતાવરણ છોડના જીવનને ટેકો આપે છે. તે માધ્યમ છે જે અન્ય તત્વોને ધરાવે છે સાથોસાથ વાયુઓ અને પ્રકાશના વિનિમયને સક્ષમ બનાવે છે.

હિન્દુસ્થાન સમાચાર / હર્ષ શાહ